Quốc đảo Nhật Bản bốn bề là biển và nằm trên “vành đai lửa Thái Bình Dương” nên tương đối tách ly với thế giới. Do đó, người Nhật đã phát triển những cách suy nghĩ và khái niệm khác biệt hoàn toàn so với phần còn lại của thế giới. Nếu tìm hiểu, nhiều triết lý của người Nhật có nhiều điểm hay rất đáng học hỏi. Một trong số đó là IKIGAI (生き死にがい).
IKIGAI nếu dịch là “mục đích sống” thì có vẻ hơi sơ sơ sài. Các nước Châu Âu cũng có khái niệm tương tự đó là “sứ mệnh” hay “sự cống hiến”. Nhưng tựu trung lại, đó chính là cảm giác cuộc sống có ý nghĩa để mỗi khi thức giấc chúng ta có thể dễ dàng bật dậy với 100% sức lực và sự tươi mới để sống một ngày hiệu quả, năng suất và hạnh phúc.
IKIGAI có một lịch sử khá lâu đời, ít nhất là từ thế kỷ 14 khi Miyamoto Musashi đã đề cập đến khái niệm “ikigai” trong quyển sách “Năm vòng tròn”. Khái niệm này là “kim chỉ nam” đối với những người muốn thay đổi bản thân để sống trọn vẹn, nhưng nó khác nhau đối với từng cá nhân và cũng thay đổi theo thời gian. Lấy ví dụ, vào giai đoạn Chiến tranh thế giới thứ hai, ikigai có ý nghĩa khá giống với SHINIGAI (死にがい – “điều xứng đáng để hi sinh”). Do đó, có thể hiểu được phần nào hành động của phi công Nhật lao vào hạm đội Mỹ trong trận đánh Trân Châu Cảng. Mãi cho đến giai đoạn hậu thế chiến vào năm 60 của thế kỷ trước, với sự phát triển vũ bão của nền kinh tế Nhật thì ikigai mới có ý nghĩa như ngày nay.
Mỗi cá nhân sẽ có bốn lĩnh vực: Việc thích làm nhất, Việc giỏi nhất, Việc xã hội đang cần và Việc người ấy làm có thể tạo ra tiền. Tâm giao thoa cả bốn lĩnh vực này chính là ikigai – điều khiến cho cuộc sống có ý nghĩa.
Tìm ra và theo đuổi ikigai của sẽ giúp mỗi người hài lòng với bản thân cũng như thường xuyên cảm thấy hạnh phúc. Đối với người phương Tây, ikigai chính là hành trình tìm thấy bản thân độc lập, tự chủ và khác biệt. Nhưng người Nhật thì khác, đa phần trẻ em từ bé đã được giáo dục làm quen với kỷ luật và hành động như là một thành viên của nhóm. Khi trưởng thành, người Nhật đi làm đầu tiên là để cống hiến, cống hiến cho tập đoàn, cống hiến cho gia đình, cống hiến cho xã hội. Một nhân viên người Nhật có thể dậy từ rất sớm đi tàu điện hoặc shinkansen hàng tiếng đồng hồ để đến công ty đúng giờ. Họ thậm chí còn sẵn sàng làm thêm giờ cốt để hoàn thành xong việc. Đối với người Nhật, một khi đã chọn trở thành một phần của tập thể thì sẽ tuyệt đối tuân thủ kỷ luật của tập thể đó. Và cứ như thế, người Nhật hăng say làm việc, hiếm khi chuyển công ty và xem việc bị sa thải là một “vết nhơ”.
Để tìm được ikigai, không thể không có niềm vui và sở thích, nếu không thì chỉ là “tồn tại” chứ không thể nói là “sống” được. Điều kiện sống và làm việc ở Nhật nếu nói một cách khách quan thì có lẽ khá nặng nề, do đó nếu có điều kiện dù nhỏ nhất thì họ cũng sẽ cố gắng phát triển sở thích của mình từ đàn hát, nhảy múa, học nhạc cổ điển đến học lái máy bay. Ngay cả việc giải trí người Nhật cũng cho thấy sự khác biệt của mình. Hẳn bạn còn nhớ tại giải World Cup, cổ động viên Nhật cỗ vũ đội nhà nhưng cũng không quên dọn rác trên khán đài.
Tìm kiếm ikigai là một hành trình dài tốn nhiều thời gian, công sức và trí lực. Nếu thực sự muốn tìm ra ikigai, bạn cần tự mình trả lời những câu hỏi sau:
– Bạn là ai? Là người có thể hàng giờ đồng hồ để viết hàng ngàn dòng code không cảm thấy mệt mỏi hay là người say sưa tập luyện thể thao?
– Bạn muốn trở thành ai? Hãy trung thực với ước mơ của mình, nếu thực sự bạn muốn làm một nhà văn thì tập trung toàn tâm toàn ý để biến nó thành hiện thực dù mọi người xung quanh có nói gì về bạn.
– Bạn hiểu biết về lĩnh vực nào nhất? Bạn quan tâm điều gì mỗi ngày và thường xuyên nghiên cứu lĩnh vực nào? Điều gì có thể khiến bạn chia sẻ hăng say không ngừng nghỉ?
– Thành tích bạn từng đạt được là gì? Hãy ghi ra những điều khiến bạn tự hào.
– Cảm nhận về công việc mỗi ngày ra sao? Nếu trong một thời gian dài làm việc tại công ty mà không cảm thấy vui vẻ thì chắc hẳn công việc đó không phải là ikigai của bạn.
Rất nhiều vĩ nhân biêt đến và tìm ra được ikigai, đặc biệt là Steve Jobs. “Công việc chiếm một phần rất lớn trong cuộc sống và các duy nhất để hài lòng với công việc chính là làm những điều bạn xem là vĩ đại. Cách duy nhất để làm được điều đó chính là yêu những việc bạn đang làm.”
Nếu bạn tìm được ikigai, hãy theo đuổi nó để trở thành một “phiên bản” tốt hơn và hạnh phúc hơn!
DƯƠNG XUÂN PHI
